Zmiany w kodeksie cywilnym dotyczące dziedziczenia

18 października 2015 r. weszły w życie znowelizowane przepisy Kodeksu Cywilnego dotyczące spadków i dziedziczenia. Mają zastosowanie wyłącznie do spadków otwartych od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej. Najbardziej rewolucyjna okazała się zmiana art. 1015 § 2 k.c., obejmująca termin do złożenia oświadczenia o objęciu spadku oraz skutki związane z jego niedochowaniem.

Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 1012 k.c. spadkobierca może postąpić na 3 sposoby:

• przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie spadku wprost),
• przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
• spadek odrzucić.

Na podjęcie decyzji spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tym, iż został spadkobiercą.

W stanie sprzed nowelizacji „milczenie”, czyli brak formalnego oświadczenia spadkobiercy po śmierci spadkodawcy, oznaczało przyjęcie spadku wprost, a tym samym nieograniczoną odpowiedzialność za długi wchodzące w skład spadku. Zmiana treści art. 1015 § 2 k.c. polega na zmianie skutków prawnych braku oświadczenia woli spadkodawcy o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, w określonym przez kodeks terminie. I tak brak oświadczenia spadkodawcy w kwestii przyjęcia bądź odrzucenia spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się on o spadku, będzie jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Tym samym fikcja prawna prostego przejęcia spadku (zawarta w dotychczasowym art. 1015 § 2 k.c.) zostaje zastąpiona fikcją prawną przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza (określoną w znowelizowanym art. 1015 § 2 k.c.). Podstawowym argumentem wprowadzonych zmian była chęć zażegania niebezpieczeństwa związanego z faktem, iż ktoś nieświadomie mógł popaść w długi, dlatego że nie zdawał sobie sprawy z konsekwencji swojej bierności w zakresie składania oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Dla spadkobierców zmarłego wprowadzenie fikcji prawnej przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza istotną zmianę ich sytuacji prawnej w zakresie odpowiedzialności za długi spadkowe. Spadkobierca automatycznie będzie odpowiadał za długi zmarłego tylko do wysokości przejętego majątku.

Jednocześnie zagadnienie ograniczenia odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe ma też drugi aspekt – ogranicza ochronę wierzycieli osoby zmarłej, nie będą już oni mogli dochodzić od spadkobiercy realizacji długów spadkowych przekraczających wartość masy spadkowej.

Kancelaria Michał Grochola